Emri i Plotë: Muhammad Ibn Ismail Ibn Ibrahim Ibn al-Mughirah Ibn Bardizbah al-Ju’fi al-Bukhari
Prindërit: Ismail Ibn Ibrahim /
Viti/Vendi i Lindjes: 194 AH/810 CE (Shawwal 13) (Bukhara)
Viti/Vendi i Ndërrimit jetë: 256 AH/870 CE (Semerkand)
Vendqëndrimet: Bukhara/Basra/Hixhaz/Egjipt/Bagh 1
Ndërsa përshkruan jetën e Imam Buhariut, Hafiz Ibn Kethiri thotë si vijon: “Buhariu zgjohej natën, ndizte llambën e tij dhe shkruante diçka të dobishme që i vinte në mendje. Pastaj fikte llambën dhe shkonte në shtrat. Ngritej përsëri. Në fakt, ndodhte që ai të ngrihej rreth njëzet herë në natë.” 2
Imam Buhariu është një ekspert i famshëm i hadithit së bashku me Imam Ahmedin, Imam Muslimin, Ebu Davudin, Tirmidhiun, En-Nesaiun dhe Ibn Maxhe. Është rënë dakord unanimisht se vepra e Imam Buhariut është më autentike nga të gjitha veprat e tjera në literaturën e hadithit të marra së bashku. Siç është rënë dakord nga të gjithë dijetarët, Sahih Al-Buhari është libri më autentik pas Kuranit të Shenjtë.
Prejardhja e tij:
Emri i plotë i Imam Buhariut është Ebu Abdullah Muhamed ibn Ismail ibn Ibrahim Ibn El-Mughirah ibn Bardizyah El-Xhufri El-Buhari. Stërgjyshi i tij, Al-Mughirah, u vendos në Buhara pasi pranoi Islamin. Ai lindi të premten, 13 Sheval 194 Hixhri (21 korrik 810 e.s.) në qytetin Buhara (qytet në Uzbekistanin e sotëm). Babai i tij ishte një alim (dijetar islam) dhe mori mësime nga një numër dijetarësh të famshëm, duke përfshirë Imam Malik ibn Enesin. Babai i tij vdiq kur ai ishte foshnjë dhe nëna e tij mori përsipër të gjithë përgjegjësinë për ta rritur.
Kërkimi i tij i dijes:
Imam Buhariu filloi studimin e haditheve kur ishte ende i ri. Ai i kreu studimet fillestare, veçanërisht për Hadithin, në Buhara (vendlindja e tij). Në moshën 16-vjeçare, ai kishte mësuar përmendësh shumë libra të dijetarëve të famshëm, duke përfshirë librin e Abdullah Ibn Al-Mubarakut ‘El-Uaki’. Krahas mësimit përmendësh të hadithit dhe librit të dijetarëve të hershëm, ai filloi edhe studimin e biografisë së të gjithë transmetuesve (Ravi) që marrin pjesë në një transmetim të hadithit, datën e lindjes dhe vdekjes së tyre, vendin e lindjes etj.
Në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, Imam Buhariu vizitoi Mekën i shoqëruar nga nëna dhe vëllai i tij. Pas kryerjes së haxhit (haxhit), vëllai dhe nëna e tij u kthyen në Buhara, por Imam Buhariu qëndroi atje për edukim të mëtejshëm. Ai kaloi dy vjet në Mekë dhe studoi hadith dhe lëmi të tjera fetare nga dijetarët myslimanë të Mekës. Pas kësaj, ai shkoi në Medine dhe mori arsimim të mëtejshëm në fushën e Hadithit, Fikhut dhe jurisprudencës islame për katër vjet. Pasi kaloi gjashtë vjet në Mekë dhe Medine, ai u nis për në Basra, Kufe dhe Bagdad dhe vizitoi Egjiptin dhe Shamin (Siri). Ai vetë tha:
“Për të kërkuar dituri, udhëtova dy herë në Egjipt dhe Siri, katër herë në Basra, kalova gjashtë vjet në Hixhaz (Meke dhe Medine) dhe u nisa për në Kufe dhe Bagdad në shumë raste i shoqëruar nga muhadithë (mbledhës të haditheve ose ekspertë të hadithit).
Shumë histori janë treguar për mundin e Imam Buhariut në mbledhjen e haditheve. Ai udhëtoi në shumë vende të ndryshme vetëm për të mbledhur xhevahiret e çmuara që ranë nga buzët e të Dërguarit të Allahut (S.A.S.).
Kujtesa dhe intelekti i tij:
Imam Buhariu kishte një kujtesë jashtëzakonisht të fortë që herët dhe kujtesa e tij konsiderohej si jonjerëzore. Në periudhën e hershme të marrjes së diturisë, ai mësoi përmendsh shtatëdhjetë mijë hadithe dhe më vonë gjatë jetës së tij, kjo shifër arriti në treqind mijë. Vëllai i tij Rashid bin Ismail tha:
“Në fëmijërinë e tij Imam Buhariu shkonte me ne te dijetarët e Basrës për të dëgjuar hadithet. Të gjithë ne shënonim hadithe përveç Imam Buhariut. Pas disa ditësh, ne e dënuam Imam Buhariun duke thënë se ke humbur kaq shumë ditë mësimi duke mos duke shënuar asgjë. Imam Buhariu na kërkoi t’i sjellim shënimet tona, kështu që të gjithë i sollëm shënimet tona, të cilat Imam Buhariu filloi t’i lexonte një nga një nga maja e kokës së tij derisa na tregoi më shumë se pesëmbëdhjetë mijë hadithe. Duke dëgjuar këto hadithe, dukej se Imam Buhariu po na rimësonte të gjitha hadithet që kishim shënuar.”
Ai nuk varej nga lapsi dhe letra aq shumë sa mbështetej në kujtesën e tij të mprehtë, e cila ishte rezultat i dhuratës së Allahut të inteligjencës dhe kujtesës së shkëlqyer për të.
Muhamed ibn Ez’her Saxhistani ka thënë:
“Unë shkoja te Sulejman Ibn Harabi i shoqëruar nga Imam Buhariu për të dëgjuar hadithet. Unë i shkruaja hadithet por Imam Buhariu jo. Dikush më tha: “Pse Imam Buhariu nuk i shënon hadithet?” Unë i thashë: “Nëse të ka humbur ndonjë hadith me shkrim, mund ta marrësh atë nga kujtiesa e Imam Buhariut”.
Një ngjarje e jashtëzakonshme ndodhi në Bagdad kur Imam Buhariu e vizitoi vendin. Njerëzit, pasi dëgjuan për arritjet e tij të shumta dhe atributet që i ishin dhënë, vendosën ta testonin atë në mënyrë që ta bënin të vërtetonte se kush ishte. Për ta bërë këtë ata zgjodhën njëqind hadithe të ndryshme dhe duke ndryshuar dëshmitë dhe tekstin e haditheve. Hadithet iu recituan nga dhjetë veta Imam Buhariut. Kur u recituan hadithet, Imam Buhariu u përgjigj të gjithëve në një mënyrë: “Jo në dijen time”. Mirëpo, pas përfundimit të të gjitha haditheve, ai përsëriti çdo tekst dhe dëshmi që ishte ndryshuar, pasuar nga teksti dhe dëshmia e saktë. Kjo ishte memorja e mahnitshme i këtij hadithologu të madh.
Atributet dhe cilësitë e tij:
1. Memorie të mahnitshme: Siç u përmend në pikën e mësipërme, Imam Buhariu kishte një kujtesë të mahnitshme.
2. Abstinenca / Bujaria: Imamit i la një pasuri e konsiderueshme babai i tij. Mirëpo, për shkak të bujarisë së tij, ai e shpenzoi të gjitha në rrugën e Allahut. Në fund, ai kishte mbetur pa para duke e detyruar të kalonte ditën me një ose dy bajame.
3. I thjeshtë dhe i përulur: Ai ishte një person modest. Ai kujdesej për nevojat e veta. Pavarësisht se ishte një njeri i nderuar, ai gjithmonë mbante një numër të vogël shërbyesish për veten.
4. Frika ndaj Allahut: Ai u bekua me gradën më të lartë të devotshmërisë dhe drejtësisë. Ai i frikësohej Allahut në çdo gjë që bënte pasi ishte i bekuar me gradën më të lartë të devotshmërisë dhe drejtësisë. Ai e mbante veten larg përgojimeve dhe dyshimeve dhe gjithmonë respektonte të drejtat e njerëzve. Ishte shumë i sjellshëm, tolerant dhe i butë dhe kurrë nuk nervozohej kur keqtrajtohej nga të tjerët. Ai gjithmonë lutej për falje për ata që ia atribuonin të keqen. Nëse do t’i duhej të korrigjonte ndonjë person, ai kurrë nuk do ta turpëronte në publik.
Mësuesit e tij:
Në udhëtimet e tij të ndryshme në vend, Imam Buhariu u takua me mësues me reputacion të cilët ishin të besueshëm. Ai vetë tha se kishte shkruar hadithe nga 1080 mësues dhe të gjithë ishin ekspertë të hadithit. Ndër mësuesit e tij ishin:
1. Ali ibn El-Medini
2. Imam Ahmed bin Hanbeli
3. Jahja ibn Mein
4. Muhamed ibn Jusuf El-Firjabi
5. Muhamed bin Jusuf El-Bejkendi
6. Is’hak Ibn Rahvejh
Dhe shume te tjere.
Nxënësit e tij:
Numri i njerëzve që e kishin transmetuar hadithin nga Imam Buhariu nuk dihet. Megjithatë, sipas disa burimeve, rreth 90,000 njerëz kishin dëgjuar hadithe drejtpërdrejt nga Imam Buhariu. Ndër nxënësit e Imam el-Buhariut janë:
1. Muslim bin Haxhaxh (i njohur si Imam Muslimi)
2. Ebu Isa Muhammed El-Tirmidhi (i njohur i njohur si Imam El-Tirmidhi)
3. Ebu Abd-ur-Raḥman Aḥmad ibn Shuaib El-Nesai (i njohur si Imam El-Nesai)
4. Abdullah bin Abd-ur-Rahman El-Darimi
5. Muhamed bin Nashr El-Maruazi
6. Ebu Hatim Er-Razi
7. Ebu Bekar bin Is’hak bin Khuzaimeh
Dhe shume te tjere.
Shkrimet/Librat e tij:
Imam Buhariu ka shkruar shumë libra gjatë jetës së tij. Puna e tij nuk është e përqëndruar vetëm në disiplinën e Hadithit, por edhe në shkencat e tjera si Tefsir, Fikh dhe Tarikh (Histori).
1. El-Tarikh El-Kabir
2. El-Tarikh Al-Ṣaghir
3. El-Tarikh El-Eusat
4. Khalku Efalad ibad
5. Edh-Dhuafa Esh-Shaghir
6. El-Adab El-Mufradlullah El-Xheilani
Dhe shumë të tjera.
Ne do të diskutojmë në detaje rreth librit më të famshëm të Imam Buhariut që është përmbledhja e Hadithit Sahih me titull ‘El-Xhami Es-Shahih’, i njohur gjerësisht si Sahih El-Buhari.
Ka një histori unike për përpilimin e këtij libri. Thuhet se një natë, Imam Buhariu e pa të Dërguarin e Allahut (s.a.s) në ëndërr. Ai po qëndronte nga Profeti Muhamed (S.A.S.), duke pasur një erashkë në dorë dhe duke i larguar mizat nga i Dërguari i Allahut (S.A.S). Imam Buhariu më pas pyeti kuptimin e ëndrrës nga interpretuesit e ëndrrave. Ata interpretuan ëndrrën se ai (Imam Buhariu) do t’i fshinte gënjeshtrat që janë përfshirë në një numër hadithesh të të Dërguarit të Allahut (S.A.W.). Kjo ëndërr e nxiti atë të shkruante librin ‘El-Xhami Es-Sahih’ (Sahih Al-Bukhari). Imam Buhariu ishte shumë i kujdesshëm në përpilimin e hadithit. Sipas El-Firbari, njërit prej studentëve të tij, ai dëgjoi Imam Buhariun duke thënë:
“Unë e përpilova librin El-Xhami Es-Sahih në Xhaminë e Madhe (Mesxhid El-Haram), në Mekë dhe nuk përfshiva një hadith përveçse pas namazit të istikhares (namazit udhëzues) prej dy rekatesh, duke i kërkuar ndihmë Allahut dhe pasi ta kisha besuar se hadithi është vërtet autentik(i saktë).”
Imam Buhariu studioi, në detaje, jetën e transmetuesve, për t’u siguruar që ata ishin të besueshëm dhe nuk do të trillonin apo ndryshonin formulimin e një hadithi. Nëse zbulonte se dikush në një zinxhir haptazi mëkatonte ose nuk konsiderohej i besueshëm, ai hadith hidhej menjëherë dhe nuk përfshihej në librin e tij, përveç nëse ekzistonte një zinxhir më i fortë për të.
Procesi i përpilimit të këtij libri u krye nga Imam Buhariu në dy qytetet e shenjta Mekë dhe Medine dhe atij iu deshën 16 vjet për ta përpiluar këtë libër. Edhe pse kishte mësuar përmendësh një numër të madh hadithesh, ai zgjedh vetëm 7275 hadithe për këtë libër dhe nuk ka dyshim për vërtetësinë e këtyre haditheve.
Dëbimi i tij nga Buhara:
Pas shumë vitesh, Imam Buhariu u kthye në vendlindjen e tij Buhara. Banorët e qytetit ishin jashtëzakonisht të lumtur dhe e përshëndetën me shumë zell. Imam Buhariu themeloi një Medrese (shkollë) në qytet ku ai kaloi një pjesë të madhe të kohës duke dhënë mësim me kënaqësi.
Për shkak të ndershmërisë, mirësisë dhe faktit se ai ishte i besueshëm, Imam Buhariu qëndronte larg drejtuesve të vendit të asaj kohe për arsye se mund të prirej të thoshte gjëra për t’i kënaqur ata.
Një ditë guvernatori i Buharasë, Khalid bin Ahmed, e thirri Imam Buharin në shtëpinë e tij dhe i kërkoi Imamit t’i mësonte djalit të tij. Imam Buhariu, në përgjigje të ofertës, tha:
“Unë i jap më shumë respekt dijes sesa njerëzve, sepse janë ata që kanë nevojë për dijen dhe janë ata që duhet ta kërkojnë atë.”
Guvernatori tha:
“Nëse djali im do të shkonte në Medresenë (shkollën) tuaj, ai nuk duhet të ulet me fëmijët e njerëzve të zakonshëm. Ju (Imam Bukari) do t’ju duhet ta mësoni atë veçmas.”
Imam Buhariu u përgjigj:
“Unë nuk mund të ndaloj asnjë person që të dëgjojë hadithe.”
Me të dëgjuar këtë, guvernatori u zemërua me të dhe urdhëroi imam Buhariun të largohej nga Buhara. Megjithatë, ai më pas u vendos në fshatin Khartang (sot i njohur si Hartang) i cili është rreth 30 km nga Samarkand, Uzbekistan. Pas këtij incidenti dhe për disa arsye të tjera, kalifi i Bagdadit shkarkoi guvernatorin e Buharasë, Halid bin Ahmedin. Ai u dëbua nga pallati i tij në një turp dhe çnderim ekstrem dhe më pas u fut në burg, ku vdiq pas disa ditësh.
Vdekja e tij:
Dëbimi i Imam Buhariut nga vendlindja shkaktoi dhimbje të madhe brenda tij. Ai kaloi pjesën tjetër të ditëve të tij në Khartang, Samarkand. Më 1 Sheval të vitit 256 hixhri (870 e.s.), Imam Al Buhariu ndërroi jetë në moshën 62 vjeçare në Khartang të Samarkandit. Varri i Imam Buhariut është në Khartang, Samarkand.
Dijetarët që lavdërojnë Imam Buhariun:
El-Hafiz ibn Raxheh El-Hanbeli ka thënë për Imam Buhariun:
“Ai (Imam Buhariu) është një prej shenjave të Allahut që ecën në tokë.”
Ebu Abdullah bin Hamad Al-Maruazi ka thënë:
“Muhamed ibn Ismaili është Fakihu (juristi mysliman ekspert në jurisprudencën dhe ligjin islam) i këtij Umeti.”
Ebu Bekr Muhamed ibn Is’hak ibn Khuzejme ka thënë:
“Unë kurrë nuk kam parë nën qiell dikë që është më i ditur dhe më memorizues i haditheve të të Dërguarit të Allahut (S.A.S.) sesa Muhamed ibn Ismaili.”
Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi.3
Referencat
1.https://muslimscholars.info/manage.php?submit=scholar&ID=30001
